“SỬ TÍCH & SỬ LUẬN”

“Khi chính quyền trung ương thực sự vững mạnh, hiện tượng cát cứ sẽ không có;
khi chính quyền trung ương không thực sự vững mạnh, cát cứ sẽ là một hiện tượng tất yếu phải có (dưới một dạng tồn tại nào đó) .
Một khi hiện tượng cát cứ diễn ra, các nhân vật các cứ đều luôn có tâm địa hoạt đầu như Vũ Đức Cung vì họ cảm thấy mình là anh hùng, có thể làm nên thời thế.
​Chuyện Vũ Đức Cung chẳng phải là chuyện lạ!”
(Rev. Đoàn Nhật Tân, PhD)

CHUYỆN VŨ ĐỨC CUNG

Vũ Đức Cung sinh và mất năm nào không rõ, chỉ biết dưới thời vua Lê Thế Tông (1573-1599), ông từng được phong tới tước Quận Công và vào năm Giáp Ngọ (1594), ông là người bỗng dưng được các sử gia đương thời đồng loạt nhắc tới. Sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (Chính Biên, Quyển XXX, Tờ 9 và 10) viết như sau:
 
"Thuở trước, Gia Quốc Công là Vũ Văn Mật (bề tôi cũ của nhà Mạc - ND), vì đã sớm biết quy thuận triều đình, lại còn có công đánh bại quân nhà Mạc, nên triều đình đặc ân, cho giữ đất Đại Đồng (nay thuộc tỉnh Tuyên Quang - ND), và cho được đời đời cha truyền con nối (chức vụ ấy). Vũ Đức Cung là đời cháu, khi lên nối giữ chức quyền, đã vào chầu, dâng mười mâm vàng bạc và châu báu, thêm ba chục con ngựa hay, được triều đình (vua Lê - Chúa Trịnh - ND) gia phong làm Hữu Đô Đốc của phủ Đô Đốc, hàm Thái Bảo, tước Hòa Quận Công, lại cho đặt quân hiệu riêng, lấy tên là An Bắc Doanh. Nhận gia phong chức tước xong, Vũ Đức Cung xin triều đình cho về bản trấn đề phòng giặc cướp.
 
Sau, Đức Cung ngầm thông mưu với tướng nhà Mạc là Mỹ Thọ Hầu (chưa rõ tên), quấy phá và cướp bóc các huyện vùng địa đầu Sơn Tây như Thanh Ba và Hạ Hòa (nay đều thuộc Phú Thọ - ND). Xong, còn thúc ép dân các huyện Đông Lan và Tây Lan (nay cũng thuộc về tỉnh Phú Thọ) phải đi theo chúng.
 
Trịnh Tùng sai bọn Nguyễn Hữu Liêu đem quân đi đánh dẹp, bắt sống được Mỹ Thọ Hầu, đánh tan quân giặc ở Đại Đồng, khiến Đức Cung phải hoảng hốt đem con em mình chạy đến đất Nghĩa Đô. Đức Cung lại sai người dâng lên triều đình vàng bạc và ngựa quý, xong thì vào kinh đô tạ tội. Triều đình ưng cho."
 
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VI, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---