"SỬ TÍCH & SỬ LUẬN"

“Nguyễn Trãi ơi là Nguyễn Trãi, ngài giận mà làm gì!
Tự cổ chí kim, tự Đông chí Tây, bọn bồi bút chỉ giỏi có mỗi một việc là buông lời chê bai cách ngu xuẩn các công trình học thuật của những bậc đại bút như ngài mà thôi.
​Ấy là vì chúng bị cầm buộc trong trạng thái vong thân, chẳng còn biết mình là ai; ngài giận họ làm gì cho phiền!”
(Rev. Đoàn Nhật Tân, PhD)

"CHUYỆN QUANH TỜ BIỂU VĂN DO NGUYỄN TRÃI SOẠN"

“Tháng Năm năm Giáp Dần, niên hiệu Thiệu Bình thứ nhất (1434), có một chuyện rắc rối đã xảy ra trong triều đình nhà Lê. Đó là chuyện rắc rối xảy ra quanh tờ biểu văn do quan Hành khiển là Nguyễn Trãi vâng mệnh vua Lê Thái Tông soạn để giao cho sứ giả đem sang triều đình nhà Minh. Chuyện rắc rối đó được sách Đại Việt Sử Kí Toàn Thư (Bản Kỉ, Quyển XI, Tờ 9b và 10a) chép lại như sau:

‘Ngày mười sáu (tháng Năm năm 1434 - ND), sai bọn tuyên phủ sứ là Nguyễn Tông Trụ, trung thư hoàng môn thị lang là Thái Quân Thực và kì lão là Đái Lương Bật mang tờ biểu cùng các thứ phương vật sang cầu phong nhà Minh. Hành khiển Nguyễn Trãi soạn xong tờ biểu, bọn nội mật viện là Nguyễn Thúc Huệ và học sĩ là Lê Cảnh Xước muốn đổi lại mấy chữ. Nguyễn Trãi giận lắm, liền nói:

- Bọn các ngươi là hạng bề tôi chỉ biết vơ vét. Bao nhiêu nạn hạn hán đều do các ngươi gây nên cả.

Thúc Huệ liền tố cáo lời này với đại tư đồ là (Lê) Sát và đô đốc là (Lê) Vấn. Sát và Vấn tức lắm, cùng nhau trách Nguyễn Trãi rằng:

- Gây ra thiên tai không phải là do lỗi của bọn ấy mà là lỗi của vua và tể tướng. Sao ông nỡ quá lời như thế?

Nguyễn Trãi từ tạ mà nói rằng:

- Bọn Thúc Huệ chỉ cậy có chút tài vét thuế trong dân mà chiếm ngôi vị cao trong thiên hạ. Mỗi khi có sổ sách trình đến, chúng đều tìm cách vơ vét cho quan tham, hòng được lòng vua và tể tướng. Tôi nhân việc này mà nói ra thôi chớ đâu có dám bàn gì đến vua và tể tướng.

(Lê) Sát vẫn không nguôi giận, nhưng tờ biểu thì vẫn cho để y nguyên như Nguyễn Trãi soạn, chẳng sửa chữa gì’.”
​
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập V, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---