“SỬ TÍCH & SỬ LUẬN”

“…Chuyện này xảy ra vào tháng Mười Một năm 1449.
Năm này, vua Lê Nhân Tông mới được tám tuổi, quyền hành trong nước thuộc về bà Thái Hậu Nguyễn Thị Anh.
Thái hậu là ngôi tôn quý, nhưng dẫu tôn quý đến bao nhiêu thì ngôi ấy cũng phải chịu theo phép nước mới đúng. Vậy mà Thái Hậu đã tự đặt ngôi tôn quý của mình lên trên phép nước. Người đương thời thì sợ mà không phục; còn hậu thế thì chẳng sợ cũng chẳng phục, lại còn nghiêm phê!...”
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

KHI LỢI NHÀ LỚN HƠN PHÉP NƯỚC

“Sách Đại Việt Sử Kí Toàn Thư (Bản Kỉ, Quyển XI, Tờ 85b) chép:

‘Con trai của Đại Đô Đốc Lê Khuyển, tên là Lê Quán Chi, đang đêm tụ tập phá phách rồi đánh chết người ở giữa chợ. Việc bị phát giác, Quán Chi bị tống giam vào ngục. Khi bị giam, Quán Chi cung khai tội lỗi, bị can liên hệ đến hơn một chục người, trong đó có con cái của nội quan và nhiều quan chức khác, án xét sắp xong rồi nhưng Thái Hậu thấy Khuyển cũng là bậc đại thần, chỉ huy cấm binh, mà cấm binh là chỗ dựa tin cậy của vua, cho nên sợ rằng, nếu giết con trai của Khuyển, Khuyển sẽ đau lòng (khó tin cậy được nữa). Bà liền làm trái phép nước, tha tội chết cho hắn, chỉ lấy tiền bồi thường cho kẻ bị giết thôi.

Gián quan lúc ấy là Lê Lâm im lặng không dám hé miệng nói lời nào. Trẻ con ở chợ nắm tay nhau hát rằng: Ta tiếc không được làm Đài quan thôi!’”
​
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập V, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---