“SỬ TÍCH & SỬ LUẬN”

“Trong xã hội (loài người) tấm lòng con người là tất cả. Một khi lòng người đã đảo điên thì thế sự tất phải điên đảo.
Bất luận là gia đình hay xã hội, cuộc diện điên đảo sẽ diễn ra trên mọi phạm vi, ở mọi mức độ!”
(Rev. Đoàn Nhật Tân, PhD)

VÌ SAO HOÀNG ĐỆ LÊ DUY HÀN BỊ PHẾ LÀM THỨ DÂN

Lê Duy Hàn là em ruột của vua Lê Anh Tông (1556-1573), vì thế, sử thường chép tên ông là hoàng đệ Lê Duy Hàn. Bấy giờ, cuộc hỗn chiến Nam - Bắc triều (cũng gọi là cuộc chiến tranh Lê Mạc) đang trong thời kì quyết liệt, chính sự của cả Nam triều lẫn Bắc triều đều rối bời, dân tình cả nước rất khốn khổ.
 
Xét về danh nghĩa, Nam triều là triều Lê nhưng quyền bính lại do Nguyễn Kim nắm giữ. Năm 1545, Nguyễn Kim mất, Nam triều bị họ Trịnh chuyên quyền, ngôi hoàng đế của họ Lê chỉ là hư vị mà thôi. Sử gọi đó là “thời vua Lê - chúa Trịnh”. Tất nhiên, trong tôn thất nhà Lê cũng có những người nuôi chí khôi phục quyền lực cho dòng họ mình, và trong họ Trịnh, cũng có không ít người thèm khát ngôi chúa, cho nên, họ kết bè kết cánh và tìm cách thanh trừng lẫn nhau.
 
Cuộc nồi da nấu thịt lớn nhất và sớm nhất trong nội bộ họ Trịnh là cuộc hỗn chiến giữa con trưởng của Trịnh Kiểm là Trịnh Cối với con thứ của Trịnh Kiểm là Trịnh Tùng, diễn ra trong hai năm 1569 và 1570 với kết cục là Trịnh Tùng giành được ngôi chúa từ tay anh ruột của mình. Cuộc xung đột lớn nhất và sớm nhất trong nội bộ họ Lê là cuộc xung đột giữa vua Lê Anh Tông với em ruột của nhà vua là Lê Duy Hàn. Về sự kiện này, sách Đại Việt Sử Kí Toàn Thư (Bản Kỉ Tục Biên, Quyển XVI, Tờ 25a) chép như sau:
"Mùa Hạ, tháng Tư (năm Kỉ Tị, 1569 - ND) Lê Duy Hàn là em ruột của nhà vua ngầm nuôi chí khác, lẻn vào cung cấm, lấy trộm ấn báu nên bị bắt, nhưng rồi được tha. Sau đó, (Lê Duy) Hàn lại phạm thêm tội giết người, (nhà vua) đành phải giao cho đình thần nghị tội. Vua nói với thượng tướng (chỉ Trịnh Kiểm - ND) rằng:
 
- Ta đang lúc tuổi trẻ, may nhờ được thượng phụ (chỉ Trịnh Kiểm - ND) và các quan văn võ tôn làm quân trưởng, lòng những mong giữ tình thân ái, trong từ anh em ruột thịt đến gia đình, ngoài từ quốc gia đến khắp thiên hạ, ai ai cũng được hưởng an vui. Nay, Duy Hàn với ta, tuy sinh cùng một bọc nhưng cha mẹ đều mất sớm, hắn chẳng chịu nghe lời dạy bảo, thường vụng trộm làm trò nhơ nhuốc, bẩm tính đã gian ngoan ngu muội, lại còn phạm tội vô cớ giết người, đáng phải bắt giam lại.
 
Đến ngày hai mươi lăm tháng Bảy, bọn thiếu phó là văn khê hấu Lương Quốc Hoa vâng theo thánh chỉ của vua, vào xin ý kiến của thượng tướng, căn cứ vào phép nước mà xử (Lê Duy Hàn) phải bị thích vào mặt sáu chữ, bắt phải phế làm thứ dân. Các quan Bộ Hình phải chịu trách nhiệm thi hành".
 
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VI, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---