"SỬ TÍCH & SỬ LUẬN"

“Muốn dạy con theo điển lệ và thanh nghị thì trước hết phải sống hợp điển lệ, chịu được thanh nghị.
​Trần Minh Tông có vẻ là một người như thế. Đáng noi gương thay!”
(Rev. Đoàn Nhật Tân, PhD)

TRẦN MINH TÔNG DẠY HOÀNG TỬ

“Trần Minh Tông húy là Mạnh, được vua cha là Trần Anh Tông truyền ngôi năm 1314, ở ngôi vua mười lăm năm, nhường ngôi cho con là Thái tử Vượng (tức vua Trần Hiến Tông sau này) năm 1329 để làm Thái thượng hoàng hai mươi tám năm, mất ngày mười chín tháng Hai năm Đinh Dậu (1357), thọ năm mươi tám tuổi.
Bình sinh, Thượng hoàng Trần Minh Tông thường hay lấy gương tốt, xấu của bề tôi các đời vua trước và lấy ngay nếp sống thanh đạm của chính mình để dạy các vị hoàng tử. Sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (Chính Biên, Quyển IX, Tờ 27 và 28) chép rằng:

‘Sau khi đã nhường ngôi, Thượng Hoàng lui về ở Hành Cung Phủ Thiên Trường, mỗi khi các hoàng tử vào chầu, Thượng Hoàng thường bình luận đến nhân vật bản triều. Uy Túc Vương Văn Bích nói:

- Phàm bình luận nhân vật để dạy Hoàng tử, chỉ nên nói đến việc của người hay, còn việc người dở, hãy gạt bỏ đi, không nên nói để cho người nghe bắt chước.

Thượng Hoàng nói:

- Việc làm của kẻ hay, người dở đều nên bàn đến cả, không thể gác bỏ thiên lệch được. Nếu con ta quả là người hiền thì nghe việc hay tất nghe mà bắt chước, nghe việc dở tất ghét mà tránh đi. Thế thì, kẻ hay, người dở đều có thể làm gương cả. Nếu con ta quả không hiền thì cứ gì phải thấy việc dở rồi sau mới bắt chước. Cứ xem như Thái Khang (vua thất đức của nhà Hạ, sau bị Hậu Nghệ đuổi đi - ND) là kẻ hôn quân, thì có phải vì ông vua đời trước chơi bời luông tuồng mà Thái Khang bắt chước đâu? Dưỡng Đế nhà Tùy, miệng nói việc của Nghiêu, Thuấn mà làm thì bạo ngược hơn Kiệt, Trụ; thế có phải thấy người hay mà bắt chước được đâu?

Uy Túc Vương nghe nói, cúi đầu tạ tội.

Một hôm, Thượng Hoàng mời Huệ Túc Vương là Đại Niên vào tẩm điện (nơi ăn ngủ của vua - ND), bảo ngồi chơi. Thượng Hoàng ăn cơm chay. Huệ Túc Vương vốn tính hay bài bác đạo Phật và đạo Lão, nhân đó nói rằng:

- Thần không biết ăn chay có lợi ích gì?

Thượng Hoàng dụ bảo:

- Ông cha ngày trước ăn chay nên ta cũng bắt chước, còn như bảo rằng ăn chay có ích lợi hay không thì ta không biết.
​
Huệ Túc Vương lặng lẽ lui ra’.”

(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập III, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---