“ÔN CỐ TRI TÂN…”

​“…Các con của vua Gia Long phần nhiều là ngổ ngáo, xấc xược hoặc tham lam, và xem ra cũng chẳng mấy ai được trường thọ.
Mới hay, ngôi cao với đức lớn chẳng phải lúc nào cũng chịu đồng hành với nhau…”
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”)

“AN KHÁNH CÔNG NGUYỄN PHÚC QUANG BỊ PHẠT”

An Khánh Công Nguyễn Phúc Quang là Hoàng Tử thứ mười hai của vua Gia Long, thân mẫu là Mỹ Nhân người họ Trịnh, không thấy sử chép tên bà là gì. Ông sinh năm Tân Mùi (1811), mất năm Ất Tị ( 1845), thọ 34 tuổi, không có con thừa tự.

Sinh thời, ông có hai lần mắc lỗi lớn, một lần bị quở, một lần bị phạt. Hai lần này được sách Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện (Sơ Tập, Quyển 2) chép lại như sau:

“Năm Minh Mạng thứ mười hai (tức năm 1831 - NKT), thân mẫu ông qua đời, ông dâng sớ xin cấp thợ, phu dịch và vật liệu (để xây mộ cho thân mẫu), đều được (nhà vua) gia ơn ban cấp rất hậu hĩ. Thế nhưng sang năm Minh Mạng thứ mười ba (tức năm 1832 - NKT), dầu việc an táng thân mẫu đã xong xuôi rồi, ông vẫn dâng sớ xin thêm gạch và xin được ứng trước bổng lộc của năm Minh Mạng thứ mười bốn (tức năm 1833 - NKT). Vua liền xuống dụ rằng:

- An Khánh Công (Nguyễn Phúc) Quang, trước đây vì có việc tang riêng, mượn cớ nài xin những hai ba lần, và trẫm lấy lẽ đối đãi với thân công, đặc cách cấp phát cho rất hậu, lại còn phái lính và voi đến giúp đỡ công việc, ngoài ra còn cho mượn trước bổng lộc của năm Minh Mạng thứ mười ba để lo tang lễ. Nay, (An Khánh Công) không biết thế là đã quá đủ, còn dâng lời tâu xin này, thật đúng là mượn việc tang riêng để cầu lợi, hàm hồ và nhảm nhí quá lắm.

Tập tấu sớ ấy bị vất trả lại; đã thế, nhà vua còn truyền lời quở trách nghiêm ngặt rằng:

- Từ đây về sau, nếu không biết tự an phận, còn cầu xin bất cứ điều gì, thì sẽ lập tức bị giao cho Tôn Nhân Phủ cùng với Bộ Hình xét xử thật nghiêm chứ không tha.

Từ đấy về sau, ông không dám tâu xin việc gì nữa. Nhưng đến năm Minh Mạng thứ mười bốn (tức năm 1833 - NKT), trong dịp tết Nguyên Đán, khi được sai đi tế ở các miếu, ông chậm trễ làm lỡ cả mọi việc, vì thế, bị vua giao xuống cho Tôn Nhân Phủ nghị tội. Ông bị phạt cắt mất bổng lộc trong một năm".
​
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VIII, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---