“ÔN CỐ TRI TÂN…”

​“…Gả Ngọc Hân Công chúa cho Nguyễn Huệ, cuộc hôn nhân này chẳng dè lại giải quyết được không ít điều lớn lao. Sự hoan hỉ của lễ cưới chí ít cũng xóa bớt được chút mặc cảm cho cả một triều đình. Trai anh hùng gặp gái thuyền quyên, cuộc kì ngộ giữa Ngọc Hân Công chúa và Nguyễn Huệ kể cũng là một trang đẹp của lịch sử thế kỉ XVIII vậy…”
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”)

---

“NGUYỄN HUỆ ĐÃ CƯỚI NGỌC HÂN CÔNG CHÚA NHƯ THẾ NÀO?”
 
 Sách Khâm Định Việt Sử  Thông Giám Cương Mục (Chính Biên, Quyển 46, Tờ 24 và 25) chép việc Nguyễn Huệ cưới Ngọc Hân Công chúa (vào tháng Bảy năm Bính Ngọ, 1786) như sau:
 
"Khi đã thắng trận ở Vị Hoàng, (Nguyễn) Văn Huệ làm tờ mật tấu, bày tỏ ý định tôn phò (vua Lê), giao cho một viên tì tướng cầm đi trước, hẹn chừng nào quân (Tây Sơn) kéo vào thì viên tì tướng này có nhiệm vụ đến bảo vệ cung vua (và dâng tờ mật tấu).
 
Bấy giờ, Nhà vua đang lâm bệnh, các Hoàng tử đều có mặt trong nội điện để lo hầu hạ nâng giấc. Khi thấy ở phía ngoài cung điện có cả lính lẫn voi, (các Hoàng Tử) ngờ là giặc đến uy hiếp nên đã toan vực nhà vua lánh đi chỗ khác. Ngay lúc đó, viên tì tướng (của Tây Sơn Nguyễn Huệ) đến dâng tờ mật tấu, bày tỏ lễ ý thăm hỏi sức khỏe của nhà vua, đồng thời, xin hẹn ngày để (Nguyễn Huệ) vào bái yết. Đọc tờ mật tấu ấy, nhà vua mới an tâm.
 
Hôm sau, (Nguyễn) Văn Huệ vào bái yết nhà vua ở điện Vạn Thọ. Vua sai người mời vào, sai đặt một cái sập khác, ở bên cạnh sập ngự của Nhà vua để mời (Nguyễn) Văn Huệ ngồi. (Nguyễn) Văn Huệ cứ rụt rè mãi không dám ngồi. Nhà vua phải mời hồi lâu, (Nguyễn) Văn Huệ mới ngồi mé mé ở một bên chiếu. (Nguyễn) Văn Huệ tâu:
 
- Tôi vốn dân áo vải ở đất Tây Sơn, nhân thời thuận tiện mà vùng dậy, tuy cơm áo triều đình chưa được bệ hạ ban cho, nhưng dẫu ở nơi rừng núi xa xăm, bấy nay tôi vẫn thầm kính thánh đức, nay được thấy thiên nhan mới có dịp để bày tỏ lòng thành. Họ Trịnh lăng loàn, không phải đạo làm tôi, cho nên, thiên hoàng mới mượn tay tôi để đánh diệt, cốt sao tỏ rõ uy đức của bệ hạ. Được thành công như thế này cũng là nhờ phúc lớn của bệ hạ đó thôi. Tôi chỉ mong sao thánh thể an khang, yên trị trên ngôi báu của thiên hạ, khiến cho kẻ bề tôi nơi cõi xa xăm cũng được đội ơn.
 
(Nguyễn) Văn Huệ lại bày tỏ ý tôn phò, nhà vua bội phần an ủi. Bấy giờ, bề tôi hầu hết đã trốn tránh đi nơi khác, chầu chực tiếp ứng trong nội điện chỉ còn có mấy người nữa mà thôi. Nhân đấy, Nguyễn Hữu Chỉnh xin Nhà vua hạ chiếu, tuyên triệu bọn Phan Lê Phiên, Uông Sĩ Điển, Trần Công Xán... cùng các bầy tôi khác gồm trên mười người. Bọn họ lục tục kéo về, còn trốn tránh hết cả.
 
Trước kia, họ Trịnh chuyên quyền. Vua chẳng được quản lí lấy tấc đất hay người dân nào. Nay (Nguyễn) Văn Huệ vào yết, xin định ngày cử hành nghi lễ đại triều để dâng sổ sách và tỏ rõ sự tôn phò của Nguyễn Huệ đối với nền nhất thống của Nhà vua. Nhà vua gượng dậy, ngự ra điện Kính Thiên để nhận lễ rồi ban tờ chiếu bố cáo cho trong kinh ngoài trấn được biết. Vua phong cho (Nguyễn) Văn Huệ làm Nguyên Soái Phù Chính Dực Vận Uy Quốc Công. Nhận lễ phong xong, (Nguyễn) Văn Huệ nói riêng với (Nguyễn) Hữu Chỉnh rằng:
 
- Chỉ với vài vạn quân, ta chỉ cần đánh một trận mà đã bình định được Bắc Hà. (Nếu muốn lấy thì) một tấc đất, một người dân cũng là của ta, ta muốn xưng đế hay xưng vương, việc gì mà chẳng được? Phong ta làm Nguyên Soái Quốc Công thì thử hỏi có vẻ vang gì cho ta hơn? Bọn bề tôi Bắc Hà tính dùng danh vị hão để lung lạc ta hay sao? Chớ tưởng rằng ta là người mọi rợ, được chức tước ấy mà lấy làm vinh dự.
 
(Nguyễn) Hữu Chỉnh biết ý (Nguyễn) Văn Huệ không bằng lòng, bèn mật tâu với nhà vua, đem Ngọc Hân Công chúa gả cho (Nguyễn Văn Huệ). (Nguyễn) Văn Huệ rất vừa ý".
 
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VII, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---