“ÔN CỐ TRI TÂN…”

​






​“… Cuộc tiếp đón sứ thần nhà Thanh năm 1719, ít ra cũng là lần các quan trong triều đình tỏ được chút khí khái của mình, không thể nói là không đáng khen được…”
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”)

---

“LỜI CỦA SỨ THẦN NHÀ THANH LÀ ĐẶNG ĐÌNH TRIẾT VÀ THÀNH VĂN”
 
Tháng Tư năm Mậu Tuất (1718), triều đình vua Lê Dụ Tông và chúa Trịnh Cương đã cử quan Binh Bộ Hữu Thị Lang là Nguyễn Công Hãng làm Chánh Sứ và quan Phụng Thiên Phủ Doãn là Nguyễn Bá Tông làm Phó Sứ, sang triều đình nhà Thanh để báo việc vua Lê Hy Tông qua đời (mặc dù Lê Hy Tông mất trước đó hơn hai năm, khi đang ở ngôi Thượng Hoàng) và dâng biểu cầu phong cho vua Lê Dụ Tông (Lê Dụ Tông đã được Thượng Hoàng Lê Hy Tông truyền ngôi cho trước đó những 13 năm). Tháng chạp năm Kỉ Hợi (1719), nghĩa là phải hơn một năm sau, triều đình nhà Thanh mới cử sứ sang ta để tấn phong cho vua Lê Dụ Tông. Cuộc tiếp sứ với những lời biện bác của các quan trong triều đình lúc này đã được sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (Chính Biên, Quyển XXXV, Tờ 26 và 27) chép lại như sau:

“Nhà Thanh sai quan giữ chức Nội Các Điển Bạ là Đặng Đình Triết và quan giữ chức Hàn Lâm Viện Biên Tu là Thành Văn, sang phong vua làm An Nam Quốc Vương, đồng thời, ban cho vua phẩm phục hàng Nhất Phẩm và dụ bảo về việc ban phẩm vật dùng cho lễ tế Lê Hy Tông.

Bọn (Đặng) Đình Triết tới, bắt vua khi thụ phong, phải làm lễ tam quỵ cửu khấu (ba lần quỳ, chín lần vái). Triều đình viện cớ rằng, theo lễ nghi trong nước thì nhà vua chỉ cần làm lễ ngũ bái tam khấu (năm lần lạy, ba lần vái) mà thôi. Việc này, hai bên phải tranh biện đến ba bốn lần, cuối cùng, (Đặng) Đình Triết cũng đành miễn cưỡng mà nghe theo ta.

(Khi Đình Triết trở về), triều đình tặng bạc lạng và đồ sứ rất trọng hậu, gọi là để tiễn chân, nhưng sứ bộ (của nhà Thanh) không nhận.
​
(Đặng) Đình Triết về Trung Quốc, tâu (với vua nhà Thanh) rằng nước ta cảnh thổ bình yên, dân biết giữ lễ, đáng để cho người ngoài quan chiêm. Vua Thanh khen ngợi lắm. (Sau), đến khi bọn (sứ bộ) là quan Tả Thị Lang Hồ Phi Tích sang tạ ơn (việc Lê Dụ Tông được tấn phong), vua Thanh ban cho các thứ có phần hậu hĩ hơn trước".

(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VII, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---