“ÔN CỐ TRI TÂN…”

​“…Hàm oan đến nỗi phải quyết chí mổ bụng để bày tỏ lòng thành, khỏi bàn cũng rõ, nỗi oan khuất đó khủng khiếp làm sao. Thời mà dân phải mổ bụng kêu oan hẳn nhiên là thời đổ nát. Chẳng hay, còn có bao nhiêu người hàm oan nữa nhưng lại không đủ can đảm tự mổ bụng như con người này. Thương thay!...”
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”)

---

“CÔNG KHẢI VÀ HỒ PHI TÍCH BỊ GIÁNG CHỨC”
 
Trương Công Khải người xã Thiên Kiện, huyện Thanh Liêm, đỗ Tiến Sĩ khoa Ất Sửu, niên hiệu Chính Hòa năm thứ sáu (1685), đời vua Lê Hy Tông (1675 - 1705). Dưới thời vua Lê Dụ Tông (1705 - 1729), ông từng làm quan tới chức Thượng Thư Bộ Hình.

Hồ Phi Tích người xã Hoàn Hậu, huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An), đỗ Tiến Sĩ khoa Canh Thìn, niên hiệu Chính Hòa năm thứ 21 (1700) đời vua Lê Hy Tông (1675 - 1705). Dưới thời vua Lê Dụ Tông (1705 - 1729), ông giữ chức cao nhất là Tả Thị Lang Bộ Lại.

Tháng Tư năm Giáp Thìn (1724), vì phạm lỗi làm việc tắc trách, cả hai ông nghè này đều bị triều đình vua Lê Dụ Tông giáng chức. Sự kiện này được sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục (Chính Biên, Quyển XXXVI, Tờ 16) chép lại như sau:

“Bấy giờ, có người ở huyện Đường Hào (nay thuộc huyện Mỹ Hào, Hưng yên - ND) bị kiện rồi bị quan xử, khép vào tội đồ. Người ấy oan ức quá, liền mổ bụng để kêu. Việc được tâu lên, triều đình giao cho bề tôi tra xét lại thì thấy quả nhiên người ấy mắc oan. Xét ra, nguyên do là bởi lỗi cũ của các quan Thượng Thư Bộ Hình là Trương Công Khải và Tả Thị Lang Bộ Lại là Hồ Phi Tích. Nguyên xưa, khi còn giữ chức Ngự Sử ở Ngự Sử Đài, các vị quan này đã không chịu khó tìm cho ra lẽ phải trái. Triều đình khép hai người vào tội bị giáng chức".

Cũng sách trên ghi rõ:

- Thượng Thư Bộ Hình là Tiến Sĩ Trương Công Khải bị giáng làm Tả Thị Lang Bộ Lại. Chức Tả Thị Lang là chức kế ngay sau chức Thượng Thư, nhưng Bộ Lại lớn hơn Bộ Hình, cho nên, xét về danh thì Trương Công Khải bị hạ một bậc mà xét về thực chất thì bị hạ chưa tới một bậc.

- Tả Thị Lang Bộ Lại là Tiến Sĩ Hồ Phi Tích bị giáng làm Hữu Thị Lang Bộ Lễ. Như vậy, xét về danh, Hồ Phi Tích bị hạ một bậc, vì chức Hữu Thị Lang nhỏ hơn chức Tả Thị Lang, nhưng xét về thực chất, Hồ Phi Tích bị hạ chưa đến một bậc, bởi lẽ, bộ Lễ lớn hơn bộ Lại.
​
(Nguyễn Khắc Thuần, “Việt Sử Giai Thoại”, Tập VII, Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 2003)

---