“ĐẠO ĐỨC GIẢ!”

​“Hãy mở miệng mình binh kẻ câm,
Và duyên cớ của các người bị để bỏ.”
(Châm. 31:8)
Tôi phải nói ấy là vì Chúa truyền cho chúng ta phải nói!
(Rev. Đoàn Nhật Tân, Ph.D.)

---

Có được thái độ lịch sự, tử tế là điều ai cũng ưa thấy, ai cũng muốn được và đó là một phận sự bình thường mà ai cũng phải có; trong đời sống xã hội nó được xem như là căn bản đạo đức và cũng là chuẩn mực văn minh tối thiểu theo ước lệ bất thành văn của xã hội.

Thế nhưng không có cái gì là vô điều kiện cả (vì chính bản thân sự vô điều kiện cũng đã là điều kiện hiểu theo nghĩa biểu kiến), nhất là trong hoàn cảnh ứng xử giữa một bên thắng thế hoàn toàn với một bên thất thế hoàn toàn. Khi thất thế, người ta đâm ra có khuynh hướng vượt qua các ước lệ trong đời sống xã hội, họ bị một lực nội tại (mà ai cũng có) thôi thúc để phát tiết sự phẫn nộ của bản thân hướng về hoặc là phía tha nhân, hoặc là trên chính bản thân họ. Khi một đứa trẻ bị ức hiếp thì hoặc là nó kêu khóc, gào thét, mắng chửi hoặc là nó đấm ngực, đập đầu, tự cấu xé mình… Người ta mắng chửi, người ta trầm cảm, người ta tự tử… cũng là do cùng một cơ nguyên tương tự.

Để có được thái độ lịch sự, tử tế cần phải có một hay những điều kiện nhất định nào đó để duy trì thế cân bằng. Khi một bên hoàn toàn thắng thế muốn làm gì cũng được và một bên hoàn toàn thất thế chẳng có thể làm gì được thì điều duy nhất mà những con người thấp cổ, bé miệng kia là những con người mà ngay cả trong điều kiện bình thường họ cũng đã không thể “ăn nên đọi, nói nên lời” không còn có sự chọn lựa nào khác hơn là phát tiết sự phẫn uất không còn có thể kiềm nén được của họ.
​
Sống là sống với, vì, và cho tha nhân. Sống ích kỷ, sống kiêu ngạo, sống xạo, sống dửng dưng với sự đau đớn, quằn quại của tha nhân mà lên giọng dạy đời về việc nhất thiết phải có “thái độ lịch sự, tử tế” một cách vô điều kiện là ĐẠO ĐỨC GIẢ!